1,516. ข้อแตกต่างระหว่าง adverse drug reaction, side effect และ drug allergy

อาการไม่พึงประสงค์จากยา (adverse drug reaction, ADR)
เป็นการตอบสนองต่อยาซึ่งเป็นอันตรายและไม่ได้ตั้งใจให้เกิด โดยเกิดขึ้นกับการใช้ยาในขนาดปกติ ไม่รวมกรณีที่เกิดจากการใช้ยาที่ผิดวิธี ผิดข้อบ่งใช้ หรือการใช้ยาเกินขนาด ดังนั้นคำว่า (แต่ถ้าเกิดจากสาเหตุที่กล่าวมาน่าจะเรียกว่า toxicity) อาการไม่พึงประสงค์จากยานี้จึงเป็นคำที่มีความหมายกว้างและครอบคลุมถึงการเกิดอันตรายจากการใช้ยาทั้งชนิดที่คาดการณ์ได้ และคาดการณ์ไม่ได้ ซึ่งการแพ้ยา หรือการเกิดผลข้างเคียงของยา ก็จัดเป็นอาการไม่พึงประสงค์ของยาด้วยเช่นกัน
ผลข้างเคียงของยา (side effect) เป็นอาการไม่พึงประสงค์จากยาในลักษณะหนึ่ง ที่สามารถเกิดขึ้นได้ง่าย และพบมากกว่าอาการแพ้ยา เป็นอาการที่สามารถคาดการณ์ได้ว่าจะเกิดอะไรขึ้น และผลข้างเคียงบางอย่างสามารถวางแผนรับมือและแก้ไขได้ เนื่องจากกลไกการเกิดผลข้างเคียงนั้นศึกษามาจากฤทธิ์ทางเภสัชวิทยาของตัวยาเอง ซึ่งจะแตกต่างจากการแพ้ยาที่เป็นเฉพาะบุคคลนั้นๆ ซึ่งไม่สามารถคาดเดาได้หากไม่เคยได้รับยาชนิดนั้นมาก่อน
การแพ้ยา (drug allergy) เป็น adverse drug reaction ที่เกิดขึ้นจากกลไกการตอบสนองของระบบภูมิคุ้มกัน เช่น การเกิดผื่น ลมพิษ ซึ่งยาชนิดหนึ่งๆ จะมีอุบัติการณ์ของการแพ้ยาในผู้ป่วยบางรายเท่านั้น และไม่สามารถคาดการณ์ได้ว่าจะเกิดขึ้นหรือไม่ หากไม่เคยได้รับยาชนิดนั้นมาก่อน ซึ่งการแพ้ยานี้เป็นผลมาจากภูมิต้านทานของบุคคลนั้นๆ ที่ตอบสนองต่อยาที่ใช้จึงก่อให้เกิดอาการแพ้ขึ้น

ดังนั้นจะเห็นว่าอาการไม่พึงประสงค์จากยาจะครอบคลุมทั้งการแพ้ยาและผลข้างเคียงของยาโดยขนาดของการแพ้ยาจะน้อยกว่าขนาดของผลข้างเคียงของยา

Ref:
http://www.kapookya.com/article_detail.php?id=51
http://www.pbm.va.gov/vamedsafe/Adverse%20Drug%20Reaction.pdf
http://www.yaandyou.net/index.php/2010-08-29-14-17-09/item/491-2010-10-05-04-05-40.html